Specjalny zasiłek opiekuńczy  przysługuje osobom, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom, jeżeli:

• nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub
• rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej – w celu sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Jeżeli łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 764,00 z uwzględnieniem dochodu utraconego i uzyskanego. Przepisy dotyczące dochodu oraz dochodu utraconego i uzyskanego stosuje się jak przy obliczaniu kryterium dochodowego ustalając prawo do zasiłku rodzinnego.

Osoby ubiegające się o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego do wniosku dołączają:

• Orzeczenie o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami, o konieczności:
  • stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji,
  • stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji,
  • lub orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności,
• kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych,
• inne dokumenty i oświadczenia niezbędne do ustalenia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.

Zarejestrowania w Powiatowym Urzędzie Pracy jako osoba poszukująca pracy lub posiadająca status bezrobotnego nie ma wpływu na uprawnienie do specjalnego zasiłku opiekuńczego.

Specjalny zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli:

a) osoba sprawująca opiekę:

• ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno – rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego,
• ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna,
• legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;

b) osoba wymagająca opieki została umieszczona w rodzinie zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej spokrewnionej, w rodzinnym domu dziecka albo, w związku z koniecznością kształcenia, rewalidacji lub rehabilitacji, w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w specjalny m ośrodku szkolno-wychowawczym, z wyjątkiem podmiotu wykonującego działalność leczniczą, i korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni w tygodniu;

c) na osobę wymagającą opieki inna osoba ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury;

d) na osobę wymagającej opieki jest  ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu urlopu wychowawczego, prawo  do specjalnego zasiłku opiekuńczego, prawo do prawo do świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna,

e) na osobę wymagającą opieki jest ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego, z tytułu urlopu wychowawczego, prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, prawo do świadczenia pielęgnacyjnego lub prawo do zasiłku dla opiekuna,

f) na osobę wymagającą opieki inna osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Do ustalenia prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego, pracownik socjalny przeprowadza wywiad środowiskowy, w celu weryfikacji okoliczności dotyczących spełniania warunków. Aktualizację wywiadu, przeprowadza się po upływie 6 miesięcy.